Os estudos de caso (II): Monte Veciñal en Mancomún de Froxán
A de Froxán (Lousame) é unha aldea marcada por ser unha das tres que foi ocupada a finais do S.XIX polas minas de San Finx. A importancia que cobraron minerais coma o Volframio para o seu uso na fabricación de arsenal bélico fixo que terreos do común fosen ocupados e que se lle fose negado o seu manexo á poboación local, que en contrapartida tivo a posibilidade de acceder a postos de emprego na mina.
O monte veciñal, que ocupa pouco máis de 100 hectáreas na actualidade, foi, coma a maioría, usurpado polo Estado para as repoboacións nos anos corenta, primeiro co piñeiro e posteriormente co eucalipto, o que obrigou aos locais a ter que desfacerse de grande parte da súa cabana gandeira, principalmente ovino, que pastaba no monte.
Unha característica distintiva desta comunidade é a súa dimensión: constitúe un couto redondo arredor de 5 casas con cadansúa horta e cortiña pegadas e monte do común todo arredor. A comunidade apenas cambiou tras o recoñecemento coma monte veciñal en man común, que continuou cun modelo produtivista arredor da explotación forestal herdado das políticas forestais franquistas. No 2006, e tras un grande incendio, decidiron cambiar o xeito de explotar o monte, mediante a eliminación de masas forestais de risco e a reintrodución de franxas de frondosas, que permitiron parar o avance doutro grande incendio que ameazou a aldea dez anos máis tarde.
As repoboacións nos anos corenta, primeiro co piñeiro e posteriormente co eucalipto, obrigaron aos locais a ter que desfacerse de grande parte da súa cabana gandeira, principalmente ovino, que pastaba no monte.
Recuperando ás lóxicas do monte previas á usurpación da década de 1940 deciden apostar por unha estratexia a longo prazo, baseada na diversificación da plantación introducindo aquelas variedades máis axeitadas para cada lugar. Este proceso é apoiado a través do voluntariado mediante “a roga e o albaroque”, no que se convida a participar a persoas alleas á comunidade (roga) na eliminación dos rebrotes das especies invasoras e a plantación das especies desexadas para, despois da xornada de traballo, comer e beber todas as persoas xuntas (albaroque). Esta iniciativa converteuse no xerme das agora famosas “brigadas deseucaliptizadoras”, en colaboración coa asociación ecoloxista Verdegaia, brigadas que pasan a estar constituídas por centos de persoas que realizan este tipo de accións noutros puntos do territorio galego.
No 2006, e tras un grande incendio, decidiron cambiar o xeito de explotar o monte, mediante a eliminación de masas forestais de risco e a reintrodución de franxas de frondosas, que permitiron parar o avance doutro grande incendio que ameazou a aldea dez anos máis tarde.
O desexo de reconverter o monte nun espazo sustentable desemboca tamén no ensino, para facer chegar a nenos e nenas a educación ambiental sobre o terreo. Nace así en Froxán a denominada “Montescola”. En paralelo desenvolven o Centro de Saberes para a Sustentabilidade, recoñecido oficialmente polas Naccións Unidas na 12ª Reunión do Ubuntu Committee of Peers for the RCEs (Okayama, Xapón, 4 de decembro de 2017). Esta vía de internacionalización corrobórase coa inclusión da comunidade no catálogo de ICCAs «Territorios e Áreas conservadas por pobos indíxenas e comunidades locais».
Froxán é un monte veciñal típico que soubo aproveitar o seu valor engadido, darlle unha volta e acadar un recoñecemento social e institucional motivado por un bo facer en torno á ecoloxía e sustentabilidade.
Froxán é un monte veciñal típico que soubo aproveitar o seu valor engadido, darlle unha volta e acadar un recoñecemento social e institucional motivado por un bo facer en torno á ecoloxía e sustentabilidade. A través do Laboratorio Ecosocial aprenderemos de experiencias exemplificadoras e indagaremos nas lóxicas dos manexos que se deron no pasado noutras comunidades como as de Laíño e Baroña, para seguir tecendo un territorio máis sustentable.
Publicacións relacionadas
